پدافند غیرعامل در یک نگاه

موضوع پدافند غیر عامل در جهان هستی از قدمتی به اندازه تاریخ زندگی انسان برخوردار است. انسانهای اولیه برای در امان ماندن از خطر تهاجم حیوانات و تهدیدات پیرامونی خود به غارها و بالای درختان و دیگر مأمن های طبیعی پناه می بردند ، با متمدن شدن تدریجی جوامع بشری و شکل گیری زندگی شهری، احساس نیاز به امنیت بیشتر گردید و جوامع شهری برای ایجاد امنیت و حفاظت شهر از تهاجم دشمنان ، اقدام به ساخت و احداث دژها، قلعه ، حصار، خندق، دیوارها و موانع دفاعی در پیرامون شهرها نمودند.

در این راستا در طول تاریخ بشری، تسلیحات تهاجمی و به تبع آن اقدامات دفاعی نیز شاهد تغییر و تحول چشمگیری بوده و این پیشرفت و فناوری کماکان ادامه یافته و فرآیند و روندی اجتناب ناپذیر به خود گرفته است. در طول چند هزار سال تاریخ تمدن بشری صرفاً 286 سال بدون جنگ و خونریزی بوده و کشورهای استعمارگر و قدرتمند به بهانه های مختلف موجب بروز جنگها، تخریب و غارت زیرساختهای تولیدی ، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دفاعی و کشتار و آواره شدن انسانهای بیشمــــاری گردیده اند به طوری که تنها در طول 45 سال از ســـال 1945 تا 1990 میلادی فقط 3 هفته بدون جنگ و خونریزی بوده است. گفتنی است که در دو دهه گذشته ده جنگ عمده در پیرامون حریم سرزمینی کشور ما از جمله جنگ اول و دوم خلیج فــارس ( 1991 و 2003 ) جنگ 79 روزه یوگسلاوی ( 1999 ) ، جنگ تحمیلی 8 ساله ایران و عراق ، جنگ افغانستان ( 2003 ) ، جنگ 33روزه ، لبنان و جنگهای 22روزه ، 8روزه و 50 روزه اخیر رژیم صهیونیستی علیه مردم مظلوم غزه، جنگ تروریستی گروههای تکفیری داعش علیه دو کشور سوریه ( 5 ساله اخیر ) و عراق در سال ( 2015 ) و جنگ یمن در سال جاری اتفاق افتاده و کماکان ادامه دارد و با شکل دهی مرموزانه و فریبکارانه ماهیت پیچیده تری را به خود گرفته است. علی ایحال با توجه به اجتناب ناپذیر بودن جنگها به عنوان یک پدیده اجتماعی پایدار، وقوع جنگها و منازعات دیگری در جهان اسلام براساس مطامع و اهداف استعمارگرانه و سلطه گرایانه بلوک غرب دور از انتظار نبوده است وظیفه خطیر و حیاتی ما در دنیای پر چالش مملو از منازعات و مناقشات ، مصون سازی کشور از طریق بالا بردن قدرت بازدارندگی ، ارتقاء پایداری و آستانه مقاومت ملی، مصون سازی و کاهش آسیب پذیری زیرساختهای )حیاتی، حساس و مهم( و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدات متنوع فراروی پیرامونی و فضای سرزمینی نظام جمهوری اسلامی ایران می باشد، اقدامات پدافند غیر عامل در این راستا نقش و جایگاهی حیاتی را در حفظ زیر ساخت ها و امنیت ملی کشور ایفا نموده و به عهده دارد.

واکاوی پدافند غیرعامل و ملاحظات قابل تعمق آن

تعریف پدافند غیر عامل

از نظر واژه شناسی، واژه پدافند از دو جزء )پد( و )آفند( تشکیل شده است، در فرهنگ و ادب » پد « یا » پاد « پیشوندی است که به معانی ضد، متضاد بوده و هرگاه قبل از واژه ای قرار گیرد معنای آن را معکوس می نماید، واژه آفند نیز به مفهوم جنگ ، جدال ، تهاجم، حمله و پیکار است در این راستا پدافنــد که هم تراز با واژه « دفاع « می باشد شامل اقداماتی است که جهت مقابله با حمله و تهاجم دشمن انجام میشود که شامل انواع و اقسام اقدامات دفاعی از جمله »پدافند غیرعامل « و «پدافند عامل» میباشد در پدافند غیر عامل جهت مقابله با تهاجم و تهدیدات دشمن بدون استفاده از تسلیحات تهاجمی یا دفاعی و با استفاده از مجموعه ای از اقدامات و تمهیـــــدات تدافعی، موجب کاهش آسیب پذیری تاسیسات ، تجهیزات و نیروی انســــانی میگردد. در صورتی که » پدافند عامل « جهت مقابله با تهاجم و تهدیدات دشمن و دفع تهدیدات وی از انواع و اقسام در تسلیحات دفاعی نظیر توپ، موشک، تانک، هواپیماهای شکاری، بمب افکن، رزم ناو، زیردریایی و... استفاده میشود.

کوتاه ترین تعریف پدافند غیر عامل » دفاع بدون سلاح « می باشد . مجمع تشخیص مصلحت نظام در راستای سیاست های کلی نظام در سند چشم انداز 20 ساله کشور، پدافند غیرعامل را به شرح ذیل تعریف نموده است:

« مجموعه اقدامات غیرمسلحانه ای که موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب پذیری، تداوم فعالیتهای ضروری، ارتقاء پایداری ملی و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدات و اقدامات نظامی دشمن می شود . »

حوزه مسئولیتی تهدیدات فراروی پدافند غیر عامل

تهدیدات ذیربط پدافند غیرعامل شامل تهدیدات نظامی و تهدیدات سایبری ، زیستی )انسان، دام، کشاورزی، مواد غذایی و دارویی ، آب ، محیط زیست و منابع طبیعی )، پرتوی، شیمیایی و اقتصادی و طیف جدیدی از تهدیدات مردم محور می باشد که سیاستگذاری ، هدایت و برنامه ریزی مقابله با تهدیدات یاد شده در قرارگاه های ) پدافند سایبری ، پدافند زیستی ، پدافند پرتوی ، پدافند شیمیایی و پدافند اقتصادی ، پدافند مردم محور و پدافند کالبدی( تشکیلاتی سازمان پدافند غیر عامل کشور انجام می پذیرد، برخی از قرارگاه های یاد شده در سطوح استانی هم تشکیل شده و در حال فعالیت می باشند. مقابله با تهدیدات طبیعی )زلزله، سیل، آتشفشان، خشکسالی، سرما و...( که جزء حوادث غیر مترقبه میباشند در حوزه مسئولیتی سازمان مدیریت بحران کشور وابسته به وزارت کشور می باشد و در حوزه مسئولیتی سازمان پدافند غیر عامل کشور قرار نمی گیرند.